هسته مرکزی شمسی قدیم ( چهارده باستانی است ) که با ریک های روان باد آورده پوشیده شده ولی هنوز قسمتهای از ان ( خانه ها ، دیوارها،فونداسیون ،بنا ها، زمینهای کشاورزی ) قابل رویت و خارج از ریگ است

شدت وکثرت ریک به نحوی بوده که حتی اتاق های رفیع و دیوار های آن و گاه منازل دو طبقه را پوشانده است. مصالح دیوار های بنا ها خشتی و چینه ای با ملاط گل و اندود گل وگچ است . خشتها به ابعاد ۵*۲۲*۲۲ سانتی متر میباشد . روستای قدیمی و مخروبه چهار ده همچون اغلب روستا های قدیمی دارای حصار و باروی بوده که جهت تعیین حریم و حفاظت از روستا در پیرامون آن ساخته بوده اند  که بخش اعظم آن تخریب شده و یا زیر خاک وریکفرورفته است

بر سطح زمین های کشاورزی قدیمی روستا قطعات سفالینه شکسته شده وبه وفور یافت می شود که سفالینه های سطحی  جمع آوری شده متعلق به دوره صفویه ، قاجار ،و معاصر میباشد

با توجه به آثار معماری باقی مانده ، می توان چند دوره استقرار و سکونت را در این روستا در مکان های مختلف با فاصله چند صد متر تخمین زد  بر اساس شواهد و بقایای معماری موجود به نظر می رسد قسمت اعظم و قدیمی تر روستا در ضلع شمال غربی روستای موجود میباشد که در حال حاضر زیر خروارها ریگ مدفون شده است که متاسفانه بیشتر این زمین ها در حال کشاورزی است . بعضا مشاهده میشود بعد از آبیاری زمین چاله های فروکش میکند که زیر آن ساختمان های قدیمی دیده میشود . این منطقه الان برای کشاورزان به  قلعه کهنه و کنج دوشاخ معروف است

در حال حاضر بافت قدیمی روستای شمسی که در حال استفاده وسکونت مردم است ومتاسفانه قسمت اعظم آن در چند دهه اخیر تخریب و نوسازی گردیده است متعلق به دوره زندیه و قاجار میباشد  که این بافت با ارزش در سال های اخیر توسط بنیاد مسکن و میراث فرهنگی استان تعمیر و باز سازی شده است از جمله آثار باقی مانده میتوان به کاروانسرا، مساجد،  حسینیه های بزرگ و کوچک ، آب انبار های قدیمی ،ساباتهای قدیمی،تیمچه وبازارهای قدیمی اشاره نمود.

کار مرمت وبهسازی بافت قدیمی شمسی از سال ۸۶ آغازشده است و جلوه زیبائی به این بافت داده است .